Rzeźba do ogrodu jako zmysłowe doświadczenie i źródło przyjemności

Żadna ze sztuk nie dostarczy ci tak głębokich i zmysłowych wrażeń, jak rzeźbiarstwo. Urzeczywistnia to, co nieuchwytne – delikatne i niewinne, ale zarazem i mroczne, bo ukryte w podświadomości. Ja od razu chcę dotknąć rzeźby, która mnie akurat zachwyca.

To, że rzeźbę chce się mieć i od razu ją dotknąć, rozumie doskonale Martha Mulawa, krakowska artystka, wschodząca gwiazda polskiego rzeźbiarstwa. Ona pozwala mi cieszyć się jej dziełami zmysłem dotyku – uwielbiam to robić. W rzymskiej Galerii Borghese nie pozwalali. Tak to działa – jeśli chcesz dotknąć, musisz mieć swoją. Najlepiej całą kolekcję rzeźb w swoim ogrodzie.

Po co stawiać rzeźbę w ogrodzie?

Dla przyjemności, rzecz jasna. Jeśli czujesz się koneserem życia, jesteś czuły na piękno i regularnie potrzebujesz obcować z pięknymi przedmiotami, które wzbudzają emocje lub pobudzają do refleksji – musisz znaleźć miejsce w ogrodzie na chociaż jedną, ale bardzo osobistą rzeźbę. Wybierz taką, która naprawdę porusza, jest zdolna przenosić w świat marzeń, fantazji lub wspomnień, ile razy się do niej wraca. Obcowanie z rzeźbą sprzyja medytacji, wyciszeniu i uspokojeniu myśli. Wybierz dzieło sztuki tak, aby jego kontemplacja była radosnym doświadczeniem. To musi być coś dopasowanego do charakteru i wrażliwości.

Oczywiście inwestycja w dzieła sztuki jest też opłacalna. Niekoniecznie muszą to być dzieła Dunikowskiego, Mitoraja czy Abakanowicz, ale istotna jest historia i aktywność artysty na rynku. Sprawdź wartość twórcy, którym się interesujesz, i oceń jego pozycję na rynku. Nieco informacji znajdziesz na onebid.pl. Możesz zainteresować się też projektem Laboratorium Rzeźby. Pierwszą wystawę w 2020 roku, promującą rzeźbiarstwo i obejmującą 20 polskich artystów, zorganizowała galeria ToTuArt z Warszawy. Projekt jest kontynuowany. W ich ofercie znajdziesz wyjątkowo oryginalne dzieła rzeźby wykonane na podstawie projektów znakomitych malarzy, m.in. Siudmaka i Olbińskiego.

Spodziewaj się też, że zrobisz doskonałe wrażenie na swoich bliskich. Rzeźby jest mało, więc ogrody, w których dzieła sztuki zostały we właściwy sposób zaaranżowane, stanowią rzadkie perły, zachwycające odwiedzających.

Jak właściwie wkomponować rzeźbę w ogród? Jako forma abstrakcyjna lub dosłowna (np. figuratywna) rzeźba zawsze wyraźnie odróżnia się (jest wyłapywana przez ludzkie oko) na tle przyrody i architektury. Ogniskuje uwagę, przyciąga wzrok, każe się zatrzymać i angażuje. Jest doskonałym pomysłem na zwieńczenie osi widokowej. Warto, by zjawiła się w miejscu określanym w kompozycji jako focal point. Dobrze jej służy towarzystwo uspokajających rytmów, np. drzew w alei.

Jak wyeksponować rzeźby w ogrodzie?

Zawsze wymaga odpowiedniego anturażu. Ponieważ dominuje w otoczeniu, zwykle lepiej, aby była jedynym akcentem w sąsiedztwie. Przemyśl, jak będzie zjawiać się przed użytkownikiem podczas spaceru oraz w jaki sposób stanie się częścią kompozycji w widokach, np. z okolicznych miejsc do siedzenia. Jakie są najlepsze praktyki?

W zachodnioeuropejskiej sztuce ogrodowej rzeźby od dawna zajmują poczesne miejsce. W średniowiecznych ogrodach imprezowych eksponowano je w centrum, aby cieszyć spacerowicza z dowolnej odległości i punktu widokowego hortus ludi. Wcześniej powszechnie używano rzeźby w prywatnych ogrodach perystylowych w antycznym Rzymie. Wyobrażam sobie, że obywatel – demokrata, ale przecież i arystokrata, pielęgnował poziom kultury, regularnie obcując ze sztuką. Nie bez znaczenia z pewnością było też nazwisko rzeźbiarza.

Dobra ekspozycja to wnęka w murze lub żywopłocie, jak alkowa lub japońska tokonoma. Nie musi być głęboka wystarczy symboliczny przeskok, aby stworzyć światłocień. Taki zabieg osadzi, wydzieli i podkreśli obiekt w otoczeniu. Sprawdzają się miejsca nad spokojną taflą wody, która odbija i magnifikuje efekt. Im bliżej wody umiejscowisz rzeźbę, tym silniej to zadziała. Świetny zabieg to ekspozycja na niewielkiej wyspie, obsadzonej np. dywanem z bylin lubiących wilgoć, lub na plaży żwirowej.

Rzeźby wyraźnie odcinające się od zieleni, lewitujące na prętach wbitych w ziemię często doskonale sprawdzają się np. na odpowiednio dużej kępie frywolnych traw w zagajniku brzozowym. Polecam szczególnie gorąco prezentację rzeźby na otwartym polu, na tle czystego nieba. Miejsce do siedzenia powinno być niżej, a dzieło sztuki na podwyższeniu, najlepiej na postumencie. Wtedy będziesz mieć najdoskonalszy kontakt ze szczegółami i konturami, o każdej porze dnia inny.

Często ciekawe rzeźby mają stosunkowo małe formy i wymagają podniesienia – warto wykorzystać postument z materiału nieprzytłaczającego, niezbyt odróżniającego się od tego, z czego stworzona jest rzeźba. Podobają mi się proste kolumny z kamienia i betonu, ale bywają uciążliwe, dlatego korzystam też z cokołów aluminiowych i ze stali corten.

Ta rzeźba nie odcina się dobrze od tła, potrzebuje gładkiego

Tło jest ważne.

Dobre tło powinno być stosunkowo monotonne, jednolite, nieodwracające uwagi. Należy je dobrać indywidualnie do egzemplarza rzeźby, aby była widoczna najlepiej i najwyraźniej, jak to możliwe. Może być lekko kontrastujące z jej powierzchnią, co podkreśli gładkość formy (wyobraź sobie sposób, w jaki kamienna figura odetnie wizualnie tło z drobnego listowia). Ale przy drobnych i ażurowych egzemplarzach, w ciemnym kolorze, np. “patykowatych” formach z brązu, lepsza będzie idealnie gładka, jednokolorowa ściana. Ja stosuję mur tynkowany, ceglany lub ścianki z aluminium albo włókna szklanego.

Wart pociągnięcia pomysł to żywa zielona ściana (ogród wertykalny), koniecznie zimozielona, o naturalistycznym, nieangażującym rysunku. Podstawowe rozwiązanie na tło to żywopłot. Ligustr lub cis, thuja lub klon polny, grab, buk, dąb, jabłoń, grusza, śliwa wiśniowa, lipa lub wiąz. Ostatnio coraz więcej sadzimy ekranów z bluszczu – zajmują mniej miejsca, a efekt jest natychmiastowy o wysokości 1,8 m. Warto na odcinku żywopłotu, w którym pojawia się rzeźba, rozważyć uskok dla załamania
światła i podkreślenia lokalizacji.

Z czego powinna być wykonana rzeźba do ogrodu?

Z materiału odpornego na deszcz i mróz, ale przede wszystkim promienie UV. Drewno się nie nadaje, musi być pod dachem. Czarna stal i żeliwo korodują, trzeba je zabezpieczyć. Żywice blakną i matowieją pod wpływem słońca.

Ja zwykle preferuję materiały w moim odczuciu najszlachetniejsze – kamień naturalny i brąz. Poza tym bardzo dobry jest mosiądz i aluminium, szkło, ceramika i kamionka oraz stal nierdzewna. Osobiście ze współczesnych tworzyw uznaję wyłącznie materiały dość ciężkie, aby swoim charakterem zbliżone były do kamienia – takie jak corian, acrylic i szlachetne mieszanki betonowe. Podobają mi się też mieszanki podobne do tych, z których odlewy dekoracji ogrodowych produkuje firma Chronos.

Podziwianie wymaga czasu i uwagi

O czym jeszcze warto pamiętać? Rzeźba i siedzisko – to zawsze powinno iść w parze. Nie będziesz stał i patrzył, masz usiąść, odetchnąć, wyłączyć się na chwilę, zadumać. Może być ławka na stałe, polecam parę mobilnych i super wygodnych foteli.

Nie przesadzaj z czystością. Ja lubię obserwować na powierzchni rzeźby uszlachetniający upływ czasu w postaci patyny, blaknięcia czy mchu. Polecam rozsmakować się w tych wieloletnich obserwacjach.

Zadbaj o właściwe oświetlenie w ogrodzie

Pamiętaj o ekspozycji nocą – odpowiednio dobranym oświetleniu. Warto podświetlić obiekt tak, aby wyeksponować cechy niedostrzegalne za dnia. Zorganizuj próbę oświetlenia z projektantem i sprawdźcie różne rodzaje lamp, dobierzcie odpowiednią optykę, moc, ilość i miejsce montażu lamp (polecam na drzewach!). Barwę światła zwykle rekomenduję ok. 3000 K.

W zależności od tła korzystne może być odpowiednie rozproszenie światła, zanim wydostanie się z oprawy, dzięki czemu uzyskuję efekt miękkich cieni, albo przeciwnie – ostre odcięcie, które rzuci wyraźny cień na gładką ścianę. Dla oświetlania sztuki korzystam wyłącznie ze sprawdzonych, zwykle włoskich producentów, którzy nic nie pozostawiają przypadkowi, a oprawa jest konfigurowana dokładnie według mojej specyfikacji.

Jak zacząć przygodę z rzeźbą w ogrodzie?

Zaproś projektanta na wizytę, przespacerujcie się po ogrodzie i poszukajcie najlepszych miejsc do ekspozycji. Następnie określ rozmiar (w metrach i polecam nie mniej niż 1 m wysokości) i rozpocznijcie poszukiwania. Rzeźbę możesz kupić w galerii sztuki, od kolekcjonera, marszanda lub bezpośrednio od artysty. Niestety w Polsce rzeźba jest wciąż mało popularna (w kontraście do malarstwa), a tym samym artyści-rzeźbiarze często funkcjonują niejako w podziemiu.

Chowają się ze swoją pasją i talentem w stodołach, weekendami, po pracy etatowej – bo ze sztuki trudno wyżyć, a z rzeźby szczególnie. Zupełnie inaczej niż np. w Anglii, gdzie rzeźbiarzy stać przykładowo na stoisko na Chelsea Flower Show. Tym bardziej zachęcam do kolekcjonowania rzeźby i stania się mecenasem aktywnych twórców. Odwiedź akademię sztuki lub szkołę rzeźbiarską w czerwcu po dyplomach – to okazja do wyłapania wschodzącego talentu. Możesz też sprawdzić, czy w okolicznych kopalniach nie są urządzane plenery rzeźbiarskie. W obu przypadkach możesz wpaść na świetne rzeczy w atrakcyjnych cenach.

Kiedy już wybierzesz rzeźbę skonsultuj się znów z projektantem, aby wybrać dla niej doskonałe miejsce i stworzyć a może zbudować, jeśli trzeba będzie – odpowiednią ekspozycję i miejsce kontemplacji. Słuchaj swojej intuicji, podążaj za przyjemnością i baw się przy tym dobrze – tylko wtedy ta przygoda ma sens.

Artykuł pierwotnie ukazał się w Liderze Biznesu – Ogrodniczym Magazynie Branżowym, w numerze 03 2023 pod tytułem „Rzeźba do ogrodu: inwestycja materialna i estetyczna”.