Jak dobrać najlepsze źródła światła i instalacje do oświetlenia terenowego?

Wybór lamp, czyli opraw do oświetlenia i ich lokalizacja to tylko jedna strona iluminacji zieleni i innych obiektów w ogrodzie. Drugą jest ta mniej widoczna, czyli źródła światła ukryte w lampach oraz okablowanie położone w ziemi. Jest kilka szkół wykonawczych i projektowych, ale istnieją też pewne ogólne cechy poszczególnych elementów, z których osoba projektująca i nadzorująca proces powinna zdawać sobie sprawę.

Projekt oświetlenia jest częścią projektu ogrodu

Lampy w ogrodzie są montowane według przemyślanej wizji projektowej i często także po wykonaniu testów terenowych i łączone w sekcje (czyli obwody zapalające się jednym włącznikiem). Sekcje (obwody) są zależne od stref funkcjonalnych w ogrodzie, czyli wynikają z tego jak ogród będzie użytkowany. To z kolei wynika z ogólnej koncepcji zagospodarowania terenu, a więc logiczne jest, by projekt oświetlenia wykonywała osoba, która jest autorem koncepcji, a przynajmniej doskonale rozumie jej ideę.

Dopasowane parametry źródła światła

Samo źródło światła posiada kilka cech, atrybutów, które je określają i które muszą być brane pod uwagę przez projektanta. Należy do nich Współczynnik Oddawania Barwy CRI, który informuje, jak naturalnie będą wyglądać podświetlone elementy – im bliższy 100, tym bliżej do naturalnego światła słonecznego (które ma Ra=100). Aby osiągnąć taki efekt stosujemy np. nowoczesne LEDy, metalohalogenki i świetlówki, a raczej unikamy diod, które mają Ra poniżej 80.

Diod możemy używać głównie do punktowego zwrócenia uwagi na coś ciekawego w ogrodzie, ale biorąc pod uwagę, że obiekt podświetlany będzie nie do końca naturalny. Diody LED coraz częściej wypierają inne źródła światła i posiadają wiele korzyści – nie nagrzewają się, świecą bardzo długo, możemy zmieniać kolory. Jednak są zimnym i sztucznym źródłem światła, które nie buduje przytulnego klimatu.

2023 – update – sporo się zmieniło od 2011 r. dziś LEDy są już super.

Lampy (oprawy) są dedykowane do źródła światła, tj. nie możemy lampy na zwykłe żarówki zasilić świetlówką albo metalohalogenem, ale możemy tam wkręcić żarówkę diodową. Oznacza to, że wybór opraw powinien być jednym z ostatnich etapów projektu i realizacji oświetlenia – bo wynika z rodzaju użytych źródeł światła, a te warto sprawdzić w terenie zanim zostaną zamontowane.

Metalohalogenki posiadają układ zapłonowy, który zajmuje trochę miejsca w obudowie lampy. Świetlówki posiadają duży zakres kontroli nad barwą i natężeniem, którym możemy sterować, wtedy sterownik jest w budynku, w Rozdzielni Głównej, o czym trzeba poinformować elektryka podpinającego całość. Instalacje halogenowe 12V potrzebują zasilacza (transformatora) – może być jeden dla wszystkich, dobrany do przeliczonego poboru mocy. Lampy na 12V dłużej i mocniej świecą niż te na 230 V (halogeny 12V mają większą skuteczność świetlną od halogenów na 230V).

Nie jesteśmy fanami lamp solarnych

Zupełnie nietrafionym rozwiązaniem są wszelkie lampy solarne, czyli ładujące się za dnia. Produkcja tego typu, zwłaszcza chińska, w ostatnich latach zalała rynek tanimi produktami, nie dajmy się jednak na to nabrać – w praktyce nie stworzono jeszcze takich rozwiązań, które skutecznie pozwoliłyby nam na oświetlenie ogrodu. Takie lampki nadają się tylko do symbolicznego wyznaczenia krawędzi ścieżek.

2023 – update – sporo się zmieniło od 2011 r. dziś te lampy mają lepsze baterie, lepiej się ładują i świecą dłużej. Ale nadal nie ma szału.

Uwaga na zużycie prądu

Co do „świadomości” tego jak mocno świecą energooszczędne źródła światła – żarówka energooszczędna (czyli profesjonalnie mówiąc kompaktowa lampa fluorescencyjna) ma moc świetlną ok. 5 razy większą niż pobór mocy (czyli żarówka 18 watowa świeci prawie jak stara żarówka o mocy 100W). Metalohalogen – 8 razy. Parametrem określającym ten efekt jest Skuteczność Świetlna, określona w lumenach na wat. Zwykłe żarówki mają najniższe wyniki w rankingu tej cechy.

Dobra oprawa oświetleniowa służy długo

Rewelacyjne efekty można uzyskać tylko rzetelnie planując oświetlenie ogrodu i korzystając z profesjonalnego wsparcia. Nie dajmy się nabrać na mega oszczędności i promocje z supermarketów. Dobre oprawy, które przez lata oprą się warunkom atmosferycznym, dobrej jakości źródła światła i bezpieczne okablowanie nigdy nie będzie tanie – ale pozwoli zaoszczędzić w perspektywie lat bezusterkowego korzystania z iluminacji. Co nie znaczy, że musi być najdroższe.

Instalacja elelktryczna jest równie ważna jak projekt oświetlenia ogrodu

Gdy system świetlny zostanie zainstalowany, powinniśmy sprawdzić wszystkie elementy i spytać o wszystkie szczegóły, aby upewnić się, że otrzymujemy komplet najwyższej jakości – ponieważ zupełnie nie ma sensu wykosztowywać się na najdroższe oprawy i kable, jeśli połączenia między nimi będą tandetne. System jest tak dobry, jak jego najsłabszy element. Ogólna wiedza na ten temat może pomóc zweryfikować, czy mamy przed sobą wiarygodnego fachowca, który zna się na rzeczy, czy naciągacza, który próbuje zamydlić nam oczy. Jeśli chcemy zwiększyć pewność, zaangażujmy niezależnego konsultanta, który sprawdzi system w naszym imieniu.